KAMUOYUNUN DİKKATİNE
PANCAR ŞEKERİ ÜRETİCİLERİ DERNEĞİ BASIN AÇIKLAMASI
Türkşeker’in şeker fiyatlarında yaptığı düzenleme sonrası internet medyası başta olmak üzere, yazılı ve görsel basın organları ile sosyal medyada “Özelleştirme Şekere Zam Yağmuru Olarak Döndü”, “Şekerin Tadını Özel Fabrikalar Kaçırdı” gibi haber başlıkları altında; özelleştirme sonrası şeker pancarı ekim alanlarının daraldığına, şeker üretiminin özelleşen fabrikaların üretimden çekilmesi nedeniyle azaldığına, özel fabrikaların şekerin fiyatını 9 ayda altı kat arttırarak 4 TL’ye mal ettikleri şekerin kilogram fiyatını 24 TL’ye kadar yükselttiklerine, özel fabrikaların stokçuluk yaptığına ve fiyat artışlarından sonra stoklardaki ürünü piyasaya sürdüklerine dair iddiaların yer alması üzerine kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi adına söz konusu iddialar ile ilgili açıklama yapma zorunluluğu hasıl olmuştur.
Şeker fiyatlarında yapılan düzenleme sonrası dile getirilen iddialardan biri şeker pancarı ekim alanlarının daraldığı iddiasıdır ki, Tarım ve Orman Bakanlığı Şeker Dairesi’nin kayıtları bu iddiayı tekzip etmektedir. Özelleştirmenin gerçekleştiği yıl olan 2018 yılında şeker pancarı ekimi, özelleşen fabrikalar Türkşeker’in yönetiminde iken yapılmış, fabrikaların özel sektöre devri pancarın söküm zamanı gerçekleşmiştir. Özelleştirmenin gerçekleştiği 2018 yılında Türkiye genelinde 290.698 hektar alanda şeker pancarı üretimi gerçekleştirilmiştir. 2019 yılında şeker pancarı ekimi yapılan alan miktarı 310.080 hektar, 2020 yılında 336.348 hektar ve 2021 yılında 302.355 hektar olmuştur. Yani özelleştirmeden sonra şeker pancarı ekim alanları azalmamış aksine artmıştır. Şeker Kanunu çıktıktan sonraki ilk pazarlama yılına yani 2002’ye göre şeker pancarı ekimi yapılan alanda bir azalma meydana gelmiştir ancak bu azalmanın ülkemiz yararına pozitif bir sebebi vardır. 2002’de ülkemiz 371.795 hektar alanda 16,5 Milyon Ton şeker pancarı hasat edebilirken, örneğin 2020’de 336.348 hektar alandan 23 milyon ton şeker pancarı hasat etmiştir. 2000’li yılların başında dekardan ortalama 4 ton ile 5 ton arasında pancar hasadı yapabilen ülkemizde tohum ıslahı, yeni tarım teknikleri gibi uygulamalarla dekara verim önce 5-6 ton aralığına taşınmış, özelleştirmeden sadece 2 yıl sonra ise dekara verimde Türkiye bir rekora imza atarak 6,9 ton rakamına ulaşmıştır. Yani ülkemiz daha az alanda daha çok şeker pancarı üretebildiği için 20 yıl öncesine göre şeker pancarı ekim alanlarında bir azalma meydana gelmiş, şeker pancarı üretilmeyen ve sulu tarım yapılan bu arazilerde de ülkemizin ihtiyacı olan mısır, ayçiçeği gibi temel gıda ürünlerinin üretimi gerçekleşmiştir.
Şeker fabrikalarının özelleştirilmesinden sonra bazı şeker fabrikalarının üretimden çekildiği ve ülkemizin şeker üretiminin azaldığına dair iddia, yorum ve değerlendirmeler de gerçeği yansıtmamaktadır. Özelleştirmeden sonra Türkiye’nin şeker üretimi azalmamış aksine özelleştirmeden sonraki 2018-19 pazarlama yılı baz alındığında şeker üretimimiz ilk yıl %11,5, ikinci yıl %19,3, üçüncü yıl ise %11,9 artmıştır. Tarım ve Orman Bakanlığı Şeker Dairesinin yayınladığı istatistiklere göre ülkemizin A Kotası pancar şekeri üretimi şeker özelleştirmesinin yapıldığı ve özel sektörün fabrikaları devraldığı 2018-19 pazarlama yılında 2 Milyon 206 Bin ton olmuş, takip eden yıllarda 2019-20’de 2 Milyon 458 Bin ton, 2020-21’de 2 milyon 632 Bin ton ve 2021-22’de 2 Milyon 469 Bin ton olarak gerçekleşmiştir.
Özelleştirme sonrası özelleştirilen hiçbir fabrika kapanmadığı gibi, üretim planlamasını bozacak bir adımı sektörümüze dâhil olan hiçbir özel şirket atmamıştır. Sektörümüzde artık oturmuş olan sözleşmeli ve planlı tarım uygulaması fabrikalar Türkşeker işletmeciliğindeyken nasıl yapılıyorsa özel sektör işletmeciliğinde de aynı şekilde yapılmaya devam etmiştir. Yani ayni ve nakdi avanslar ile desteklenen sözleşmeli üretim şartları daha da iyileştirilerek özel sektör şirketlerince de benimsenmiş ve uygulanmıştır.
Bu çerçevede, sektörde hammaddeyi teminat altına almak için sektörün kuruluşundan bu yana uygulanan avans sistemi istisnasız uygulanmaya devam edilmiş, Türkşeker ve Kooperatif fabrikaları gibi özel sektör fabrikaları da tarımsal üretimin finansmanına destek vermeyi sürdürmüştürler. Tarlaya tohum atılmadan önce başlayan avans desteği, gübre, motorin, ilaç gibi ayni avanslar, çapa, hasat gibi nakdi avanslar ile sürmüş ve bütün işletmeler henüz pancarı teslim almadan pancar bedelinin ortalama 45-50’sini avans olarak üreticiye ödemeye devam etmiştir. Mesela önümüzdeki yıl için açıklanan avans fiyat üzerinden örnekler isek şeker pancarı için çiftçiye yapılacak ödeme 30 Milyar TL’nin üstünde gerçekleşecek ve Türkşeker, Kooperatif fabrikaları ve özel fabrikalar henüz ürünü almadan tahminen 14-15 Milyar TL tutarında bir avans ödemesi ile pancar çiftçisine destek olacaklar, üretime yaptıkları finansman desteğinin geri dönüşünü de ortalama 6-8 ay sonra sağlayabileceklerdir.
Özel sektöre yönelik fahiş fiyat ve stokçuluk iddiaları ise iddiadan öte iftiradır. Derneğimiz üyesi özel ve kooperatif şeker fabrikalarının şeker satış fiyatları ortalaması 2021-22 pazarlama yılında yani Eylül 2021’den üretilen şekerin hemen hemen tamamının pazara arz edildiği Haziran başına kadar fabrika teslim ortalama satış fiyatı 7,5 TL/kg civarında ve dünya şeker fiyatları ortalamasının altında gerçekleşmiştir. Yani derneğimiz üyesi hiçbir özel veya kooperatif fabrikası fabrika teslim 24 TL fiyatla şeker satmamıştır. Özelleştirme sonrası ilk 3 yılda uzun yıllar boyunca rehabilitasyon yatırımı yapılmayan ve bu nedenle üretimde verimliliği düşük olan fabrikaları devralan şirketler, hızlı bir şekilde fabrikalarda rehabilitasyon yatırımlarını gerçekleştirerek sektörün verimliliğini arttırmaya çalışmış, özelleştirme bedelini ödemenin yanı sıra yüksek miktarlı yatırım bütçeleri de kullanmıştır. Buna rağmen 2018-19, 2019-20, 2020-21 pazarlama yıllarında şeker fiyatları, şeker pancarı baz alım fiyatı %78, enerji %211 ve işçilik maliyetleri %76 artmasına rağmen ve ülkemizdeki 3 yıllık kümülatif enflasyon oranı olan %107,6‘nın oldukça altında kalarak söz konusu 3 yılda sadece %28 oranında artmıştır. Bu sene bizim de rahatsız olduğumuz artışın sebebinin pancar şekeri sanayicileri hele hele özelleştirme olmadığının teyidi önceki 3 pazarlama yılındaki ticari yaklaşımımızdır. Şeker Sanayini fiyatlardan mesul tutup suçlamak kolaycı bir yöntemdir, ancak sebebi bulup sonucu değiştirmek adına hiçbir faydası yoktur. O nedenle içinde bulunduğumuz pazarlama yılındaki fiyat artışlarının gerçek sebebini bulup sonuç alınmak isteniyorsa maliyetlerdeki artışların sebeplerinin yanı sıra 7,5 TL’ye şeker fabrikalarının nizamiyesinden çıkan şekerin raflara ulaştığında fabrika çıkış fiyatı ile raf fiyatı arasındaki makasın hangi duraklarda açıldığına odaklanılması gerekmektedir.
Özel şeker fabrikalarının fiyat artışlarından sonra stoktaki şekerlerini yüksek fiyattan piyasaya sürmesi ise söz konusu bile değildir. Çünkü, derneğimiz üyesi özel ve kooperatif şeker fabrikalarının 2021-22 pazarlama yılında ürettikleri şekerin hemen hemen tamamı iç pazara arz edilmiştir. Dolayısıyla mevcut olmayan şeker ile stokçuluk yapmak da mümkün değildir.
Eylül ayında hasat ile birlikte başlayacak 2022-23 pazarlama yılının hazırlıklarını hem fabrikalardaki revizyon ve bakım çalışmaları ile hem de sözleşmeli ekimini yaptırdıkları şeker pancarının üretimini ziraat teşkilatı ile takip edip işleyecekleri pancarın üretimini teminat altına almak için verdikleri avans ile önümüzdeki yılın işletme harcamalarını yapmaya başlayan Türkşeker, özel ve kooperatif şeker fabrikaları kilogram başına fabrika teslim 7,5 TL ortalama şeker satış fiyatından 2021-22 pazarlama yılında yaklaşık 18,5 Milyar TL şeker satış geliri elde etmişlerdir. Ekimi gerçekleşen ve Eylül ayında hasadı başlayacak 2022 üretim sezonu şeker pancarı avans fiyatının ton başına 1.000 TL açıklanması sebebiyle şeker fabrikaları bir önceki yılın satış gelirinin hemen hemen %80’ine karşılık gelecek ve Eylül-Ekim aylarında tamamlanacak avans ödemelerine ise Mart ayında başlamışlardır.
İzmir İktisat Kongresinde alınan ülkemizin kendi şekerini kendi üretme kararını Cumhuriyetimizin kuruluşundan sadece 3 yıl sonra biri özel, biri kamuya ait 2 şeker fabrikasını üretime başlatarak hayata geçiren şeker sektörü, ülkemizin en köklü ve gerçekleştirdiği üretim ile istisnai bazı yıllar hariç ülkemizi ithal ikamesine mecbur bırakmayan ender sektörlerinden biridir. 97 yıllık birikime sahip şeker sektörü köklü bir üretim kültürü ile oturmuş ve yerleşmiş ticari kurallara ve geleneklere de sahiptir. Ülkemizde planlı ve sözleşmeli tarımın aksamadan gerçekleştirildiği ender sektörlerden biri olan şeker sektörümüzde ekim alanlarından, ürünün gelişim evrelerine, hasat edilen ürün miktarından, şeker üretimine ve anlık stok miktarları ile şeker satış fiyatlarına kadar tüm süreçlerin her aşaması kayıt altındadır. Şeker özelleştirmesinden sonra da sektörümüzde planlı ve sözleşmeli üretim modelinde bir değişiklik olmamış, tarımsal üretimin her aşamasından şeker üretimi ile stok durumlarına dair raporlama süreçleri de özelleştirme öncesindeki şekilde devam etmiş, devam etmekte ve devam edecektir. İç tüketimin iç üretimle karşılanmasını esas alan Şeker Kanunumuzun koyduğu kurallar çerçevesinde iş ve işlemleri kontrol altında olan sektörümüze özelleştirme ihalelerine katılarak yatırım yapan özel şirketler de hem sektörün planlı ve sözleşmeli üretim yapısını hem de kurallarını bilerek yatırım yapmışlardır. Neredeyse ekonomik ömrünü tamamlamış onlarca yıllık fabrikaları devralarak yapacakları rehabilitasyon yatırımları ile sanayi verimliliğini arttırıp sektördeki sürdürülebilirliği sağlayarak ülkemizin şekerde iç tüketimini iç üretimle karşılayabilmesini onlarca yıl sonra da sağlayabilmesini amaçlayarak sektöre yatırım yapan şeker üreticilerinin asılsız ithamlara maruz kalmasının, maalesef şeker fiyatları dahil sebebi değiştirerek sonucu düzeltme imkanımızı da elimizden aldığını hatırlatarak, şeker üreticisi firmalarımıza yönelik ithamlar ile ilgili gerçek durumu kamuoyunun bilgisine saygılarımızla arz ederiz.
